Ewangelia według Łukasza

Nazwa:

Najwcześniejsze manuskrypty Ewangelii noszą nazwę „Według Łukasza", późniejsze — „Ewangelia według Łukasza", albo-„Ewangelia Święta według Łukasza". Do tych ostatnich nawiązują przekłady nowożytne, w tym Biblia Polska.

Treść:

Treścią Ewangelii według św. Łukasza jest życie Jezusa ujęte w następujące jednostki: wstęp, ukazujący okoliczności powstania dzieła, przygotowanie i inauguracja działalności Jezusa, działalność w Galilei (4,14—9,50), w tym początki nauczania oraz pierwsze trudności, wybór apostołów i czyny miłosierdzia, przypowieści, cuda i misja apostołów, dalej — w drodze do Jerozolimy (9,51—29,27), a w tym powzięcie decyzji udania się do Jerozolimy, nauczanie w przypowieściach podczas drogi, ostatnie wydarzenia w czasie podróży, a wreszcie — pobyt w Jerozolimie (19,28—24—53), w tym przygotowanie do męki oraz zmartwychwstanie i wniebowstąpienie.

Centralną postacią jest Jezus jako Mesjasz-Zbawiciel, Król i Pan. Na uwagę zasługuje także mocno wyeksponowana ewangelia społeczna jako wyzwolenie nie tylko ze zła moralnego, ale także fizycznego. W Ewangelii Łukasza występuje swoista rehabilitacja kobiety, a także zwrócenie uwagi na kwestie dotyczące bogactwa i ubóstwa. Dużo uwagi Łukasz poświęca roli Ducha Świętego i modlitwie oraz takim wartościom jak radość i pokój. Jest to ewangelia zbawienia, dobroci i miłosierdzia, Ewangelia chrześcijańskiego humanizmu.

Autorstwo:

Na Łukaszowe autorstwo Ewangelii, noszącej jego imię, wskazują zarówno dowody zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Materiał ten jest bogaty i w zupełności wystarczający do ugruntowania opinii o Łukaszowym autorstwie Ewangelii.

1. STAROŻYTNA OPINIA
Starożytna opinia chrześcijańska jednomyślnie i zgodnie uważa Łukasza za autora Ewangelii, noszącej jego imię. Euzebiusz (340) w swojej „Historii Kościelnej" wskazuje na Łukasza jako autora trzeciej Ewangelii. Sto lat wcześniej Tertulian (230) nazywa apostoła Pawła „informatorem" Łukasza. Około r. 185 po Chr. Ireneusz pisał: „Łukasz, towarzysz Pawła, spisał w księdze Ewangelię zwiastowaną przez niego (Pawła)". Słynny fragment Muratoriego z końca II w. po Chrystusie potwierdza stanowisko Ireneusza, głosząc, że autorem trzeciej Ewangelii był lekarz Łukasz, towarzysz ap. Pawła. Na Łukaszowe autorstwo trzeciej Ewangelii wskazują także starożytne prologi łacińskie do Ewangelii.
 
2. DOWODY WEWNĘTRZNE
Analiza trzeciej Ewangelii wskazuje, że jej autor był pochodzenia greckiego, dobrze obeznany ze sztuką lekarską, że był uczniem i towarzyszem ap. Pawła. Język jego zbliża się do klasycznego. Zna się na terminologii lekarskiej i podaje dokładny opis chorób. Związki, jakie istnieją między trzecią Ewangelią a historią ap. Pawła, dowodzą wpływu Apostoła Narodów na Łukasza. Ponadto nie ma nigdzie w tradycji wzmianki wskazującej na innego niż Łukasz autora Ewangelii. Łukasz był także autorem Dziejów Apostolskich (Dz.Ap. 1,1). Ewangelię Łukasza i Dzieje Apostolskie można by połączyć w jedną księgę o nazwie „Powstanie i wczesny rozwój chrześcijaństwa". W obu księgach występuje ten sam styl literacki i słownictwo. Obie księgi skierowane były do tego samego adresata, imieniem Teofil, a faktycznie — nawróconych z pogaństwa.

3. TOWARZYSZ AP. PAWŁA
Ustępy w Dziejach Apostolskich, w których autor używa zaimka osobowego „my", wskazują, że Łukasz był bliskim towarzyszem Pawła, szczególnie użytecznym w końcowym okresie jego służby. Łukasz spotkał ap. Pawła ok. 50 r. w Troadzie i towarzyszył mu w podróży do Grecji (Dz. Ap. 16, 10—18). Był z nim podczas ostatniej wizyty w Palestynie (Dz. Ap. 20,21) i wraz z Arystarchen towarzyszył Pawłowi-więźniowi w podróży do Rzymu (Dz. Ap. 27,1—28). Z listów do Kolosan (4,14) i do Filemona (24) dowiadujemy się, że Łukasz był lekarzem i współpracownikiem Pawła w Rzymie, skąd wspólnie z Apostołem przekazywał pozdrowienia do adresatów wspomnianych listów. Towarzyszył ap. Pawłowi do końca. Podczas ostatniego uwięzienia ap. Paweł pisał z Rzymu do Tymoteusza: „...tylko Łukasz jest ze mną" (2 Tym. 4,11). List do Kolosan (4,11—14) wskazuje, że Łukasz nie był Żydem, lecz nawróconym poganinem. Euzebiusz pisze, że Łukasz był „z pochodzenia Antiocheńczykiem, a z zawodu lekarzem". To, że Łukasz był istotnie lekarzem wywnioskować można z często przytaczanych w jego Ewangelii chorobach (Łuk. 4,38; 5,12; 8,43 itd.). Według Epifaniusza, Łukasz po śmierci Pawła pracował w Dalmacji, Galii, Italii i Macedonii. Zmarł prawdopodobnie śmiercią męczeńską przez ukrzyżowanie na oliwnym drzewie w Grecji.
Ewangelia Łukasza zgodnie jest uznana za najlepsze pod względem językowym i stylu dzieło literackie Nowego Testamentu. Wyróżnia go bogactwo i różnorodność słownictwa, a także składnia właściwa literackiemu językowi greckiemu. Styl odznacza się plastycznością. Jest to dzieło o charakterze historycznym z nachyleniem teologicznym. Gdy chodzi o źródła, to należy zaliczyć do nich: Ewangelię Marka jako źródło podstawowe, Ewangelię Mateusza (aż 173 wiersze są wspólne z Mateuszem) lub wspólne z Mateuszem źródło, które uczeni nazywają źródłem Q, tradycję Janową (chodzi o wpływ środowiska Janowego) i źródło własne, którym były rozmowy, przeprowadzone z różnymi osobistościami.

Tło historyczne:

Tło historyczne treści Ewangelii według św. Łukasza jest identyczne z tłem życia Jezusa oraz tłem okoliczności zwiastowania Ewangelii.

1. TŁO ŻYCIA JEZUSA
Tło historyczne, jak również społeczne i topograficzne Ewangelii Łukasza, jest wspólne z pozostałymi Ewangeliami synoptycznymi. Są to czasy Jezusa, Jego działalności oraz problemów, konfliktów i oczekiwań owych czasów. Bardziej interesującym zagadnieniem jest kwestia okoliczności powstania Ewangelii, a więc czas i miejsce napisania Ewangelii.

2. CZAS I MIEJSCE NAPISANIA EWANGELII
Jeśli chodzi o czas powstania Ewangelii według św. Łukasza, to wielu biblistów przyjmuje, że Ewangelia ta napisana została przed rokiem 63 po Chr. Bibliści ci przytaczają dwa zwłaszcza dowody: po pierwsze — Ewangelia została napisana wcześniej od Dziejów Apostolskich, jak to wynika z dedykacji w Dz. Ap. (1,1), a po drugie — nagłe zakończenie Dziejów Apostolskich wskazuje, że księgę tę napisał Łukasz podczas pierwszego uwięzienia Pawła w Rzymie w 61—63 roku. To nieoczekiwane i nieliterackie zakończenie przemawia za tym, że wówczas Łukasz nie miał już co więcej pisać88. Z tego względu przyjąć należy, że Ewangelia Łukasza, jako księga starsza, napisana została wcześniej, tzn. przed rokiem 63 po Chr.
Wielu biblistów przychyla się jednak do daty późniejszej, powołując się na świadectwo Ireneusza, że Mateusz napisał Ewangelię, gdy ap. Paweł i ap. Piotr nauczali w Rzymie, Marek natomiast spisał po śmierci apostołów to, co nauczał ap Piotr, a Łukasz to, co nauczał ap. Paweł. W tej sytuacji Ewangelia Łukasza powstałaby ok. r. 67 po Chr., a Dzieje Apostolskie jeszcze później. Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak data wcześniejsza.
Jako miejsce napisania Ewangelii Hieronim i Grzegorz z Nazjanzu przyjmują Grecję, a według niektórych manuskryptów miejscem tym była Macedonia lub Aleksandria. Większość jednak skłania się za Rzymem.

Podział księgi:

Wstęp

1. Okoliczności powstania Ewangelii: 1,1—2.
2. List do przyjaciela: 1,3—4.

I. W domu rodzinnym: 1,5—2,52.

1. Narodzenie Jana Chrzciciela: 1,5—20.
2. Narodzenie Jezusa: 2,1—52.

II. Przygotowanie do pracy mesjańskiej (jesień rok 27 n.e.): 3,1—4,13.

1. Działalność Jana Chrzciciela: 3,1—20.
2. Chrzest Jezusa: 3,21—22.
3. Rodowód Jezusa: 3,22—38.
4. Kuszenie: 4,1—13.

III. Praca w Galilei (pascha roku 29 n.e. do paschy roku 30 n.e.): 4,14—9,17.

1. Wczesna praca w Galilei: 4,14—41.
2. Pierwsza podróż misyjna przez Galileę: 4,12—5,16.
3. Praca w Kapernaum i w okolicy: 5,7—6,16.
4. Kazanie na górze: 6,17—49.
5. Druga podróż misyjna przez Galileę: 7,1—8,56.
6. Trzecia podróż misyjna przez Galileę: 9,1—17.

IV. Pobyt Jezusa na północy Palestyny (wiosna do jesieni roku 30 n.e.): 9, 18—50.

1. Wyznanie Piotra: 9,18—20.
2. Pierwsza zapowiedź śmierci: 9,21—27.
3. Przemienienie: 9,28—42.
4. Druga zapowiedź śmierci: 9,43—50.

V. Praca w Samarii i Perei (od jesieni roku 30 do wiosny roku 31 n.e. 9,31—19,27.

1. Niegościnni Samarytanie: 9,51—62.
2. Praca siedemdziesięciu: 10,1—24.
3. Nauczanie w podobieństwach: 10,25—18,14.
4. Ostatnia podróż do Jerozolimy: 18,15—19,27.

VI. Końcowa działalność w Jerozolimie (pascha roku 31 n.e.): 19,20—23,56.

1. Konflikt z nauczonymi w Piśmie i faryzeuszami: 19, 28—21,4.
2. Proroctwa z Góry Oliwnej: 21,5—38.
3. Aresztowanie i osądzenie Jezusa: 22,1—23,25.
4. Ukrzyżowanie i pogrzeb Jezusa: 23,26—56.

Zakończenie:

1. Zmartwychwstanie: 24,1—12.
2. Ukazywanie się Jezusa: 24,13—49.
3. Wniebowstąpienie: 24,50—53.

www.znakiczasu.pl